TÜRK SİNEMA TARİHİ - 4

Türk Sinema Tarihi - 4
Yeni Çağrı Gazetesi / 16.02. 2018
Araştırma; Mustafa Çatıkkaş

TÜRK SİNEMA TARİHİ
'SİNEMA BİR ÜLKENİN SİYASİ TARİHİDİR ve İZLEDİKLERİN ASLA SADECE BİR FİLM DEĞİLDİR'

Türk Sinema tarihi bir derya, deniz. Elbette bu kadar kısa bir yazı içerisine sığdırılamaz. Set işçisinden, oyuncusuna, figüranına, yapımcısına, filmleri halkla buluşturan sinema sahiplerine  kadar hepsine ne kadar teşekkür etsek azdır. Onların ciddi emekleri, özverili katkıları sayesinde bu filmleri gördük. İyi ki varlar, iyi ki sinema var.

Bu yazı akademik bir araştırma yazısı değildir.  Zaman zaman hatalar yapılmış, önemli kimlikler ve olaylar atlanmış olabilir.

Hatamız olduysa affola.
Mustafa Çatıkkaş

1990 - 2000 ARASI, BAĞIMSIZ SİNEMACILAR ve EŞKİYA

Bu döneme damgasını 'Bağımsız Sinemacılar' vurmuştur. Bu döneme kadar hemen her yapım Yeşilçam standartları ve kontrolünde yapılmakta idi. Fakat özellikle Nuri Bilge Ceylan, Zeki Demirkubuz gibi yönetmenler sayesinde bu mantık kırılmış  ve yönetmenler artık kendi filmlerini yapar hale gelmiştir.

Başta başrollerini Şener Şen ve Uğur Yücel'in oynadığı Yavuz Turgul'un Eşkıya filminin başarısı olmak üzere 1990'larda Türk sineması adeta tekrardan doğmaya başlamış ve çekilen filmler yurtdışına da açılmaya başlamıştır.
Döneme damgası vuran filmler ise;  Minyeli Abdullah,  Amerikalı, Cumhuriyet, Bekle Dedim Gölgeye, Tabutta Rövaşata, Eşkıya, Akrebin Yolculuğu, Karanlık Sular, Masumiyet, Kasaba, Ağır Roman, Herşey Çok Güzel Olacak, Propaganda, Gemide, Bize Nasıl Kıydınız, Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni, Mayıs Sıkıntısı, C Blok, Gölge Oyunu, Hamam, İstanbul Kanatlarımın Altında, Berlin in Berlin,  Dönersen Islık Çal gibi üst düzey filmlerdir.

Dönemin gişe yapan ilk 10 filmi ise şöyledir:

1- Eşkıya (1996) 2.571.133 izleyici

2- Her Şey Çok Güzel Olacak (1998) 1.239.015 izleyici

3- Propaganda (1999) 1.238.878 izleyici

4- Amerikalı (1993) +1.000.000 izleyici 

5- Ağır Roman (1997) 873.833 izleyici

6- Cumhuriyet (1998) 748.067 izleyici

7- İstanbul Kanatlarımın Altında (1996) 474.571 izleyici

8- Salkım Hanımın Taneleri (1999) 357.467 izleyici

9 - Hoşçakal Yarın (1998) 260.471 izleyici

10- Bize Nasıl Kıydınız (1994) 205.861 izleyici

Bugün dahi bazı çevrelerde tartışması hala devam eden bir soru vardır. 'Nuri Bilge Ceylan mı, Zeki Demirkubuz mu?'
Bu soruya yorum yapmadan önce bu yönetmenler kimdir, filmleri nelerdir, bir göz atmak gerekir.

Zeki Demirkubuz mu, Nuri Bilge Ceylan mı?
Nuri Bilge Ceylan
Nuri Bilge Ceylan, 26 Ocak 1959 yılında İstanbul'da doğdu.
Annesinin adı Fatma, Babasının adı Mehmet Emin Ceylan’dır.
Nuri Bilge Ceylan; İlkokul 5. Sınıfa kadar Çanakkale Yenice’de okuduktan sonra, İlkokul beşi, ortaokulu ve liseyi Bakırköy’de tamamladı.

1976 yılında, İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümünü kazandı, Ancak Boykotlar, çatışmalar, siyasi kutuplaşmalar nedeniyle iki yıl sonra tekrar sınava girerek Boğaziçi Üniversitesi Elektrik Mühendisliği bölümüne geçti.

Lise yıllarında filizlenen fotoğraf merakı buradaki fotoğraf kulübünün de katkısıyla artar.

Nuri Bilge Ceylan;  Üniversitede seçmeli ders olarak sinema dersleri aldı.

1985 yılında mezun olan Nuri Bilge Ceylan, Mimar Sinan Üniversitesi Sinema bölümünde iki sene yüksek lisansı yapmıştır.

1993 yılı sonlarında kısa filmi Koza’yı çeker.
Film 1995 Mayıs’ında Cannes’da gösterilir ve Cannes Film Festivalinde yarışmaya seçilen ilk Türk kısa filmi olur.

Ardından Koza’nın devamı sayılabilecek ve bazılarınca “taşra üçlemesi” diye nitelendirilen üç uzun metrajlı film gelir:
Kasaba (1997), Mayıs Sıkıntısı (1999) ve Uzak (2002).
Bu filmlerde Ceylan yakın arkadaşlarını, akrabalarını ve ailesini oyuncu olarak kullanır ve hemen her işi kendisi üstlenir.

Üçlemenin son filmi ‘Uzak’, 2003 Cannes Film Festivali‘nde Büyük Jüri Ödülü’nü alır ve bir anda Ceylan’ı Uluslararası alanda tanınan bir isim haline getirir.
Uzak filmi, 23’ü Uluslararası olmak üzere toplam 47 ödül alarak Türk sinemasının en fazla ödül kazanan filmi olur.

2006 yılında Cannes Film Festivali’nde 'İklimler' filmi ile FIPRESCI ödülünü alan Ceylan,
2008 yılında çektiği  ‘Üç Maymun‘ ile 61.Cannes Film Festival’inde yarışır ve En İyi Yönetmen Ödülü’ne layık görülür.

2011 yılında çektiği “Bir Zamanlar Anadolu’da“ isimli filmiyle de , 64. Cannes Film Festivali’nde bir kez daha Büyük Jüri Ödülü’nü kazanır.

Nuri Bilge Ceylan,
1995  yılında 'Koza',
1997  yılında 'Kasaba',
1999  yılında 'Mayıs Sıkıntısı',
2002  yılında  'Uzak'
2006  yılında 'İklimler',
2008  yılında 'Üç Maymun',
2011  yılında  'Bir Zamanlar Anadolu’da' isimli filmleri çekti.

Zeki  Demirkubuz

Zeki Demirkubuz, 1 Ekim 1964 tarihinde Isparta’da dünyaya geldi.

Ortaokulu Isparta Gönen Öğretmen Okulu’nda bitirdikten sonra İstanbul’a taşındı.

Liseye İstanbul'da başlayan Zeki Demirkubuz, Birinci dönemi bitirdikten sonra okulu bırakarak fabrikada çalışmaya başladı.

1980 darbesinden sonra tutuklanarak hapse atılan Zeki Demirkubuz hapishane yıllarında devrimci abeylerininin sayesinde Dostoyevski ile tanıştı.
Hapishaneden çıktıktan sonra öyküler yazmaya başlayan Demirkubuz bu yıllarda aynı zamanda  Anadolu'nun çeşitli yerlerinde işportacılık yaptı.

Askerliğini erteleyebilmek için okula tekrar geri dönen Zeki Demirkubuz, Liseyi dışarıdan bitirerek İstanbul Üniversitesi  İletişim Fakültesi’ne başladı.

Zeki Demirkubuz; Sinemaya 1986 yılında Zeki Ökten’in çektiği  Ses adlı filmle başladı.
Bu filmin başrollerini Tarık Akan ve Nur Sürer  oynamış ve Zeki Demirkubuz bu filmde asistanlık yapmıştır.

Zeki Demirkubuz - Yönetmen

1994 yılında, ilk uzun metraj filmi olan “C Blok”u çekene kadar çeşitli yönetmenlerle çalışan Zeki Demirkubuz C Blok’tan sonra kendi senaryolarını yazmaya başlamış ve  bağımsız bir yönetmen olarak yoluna devam etmiştir.

Uluslararası eleştirmenler ve izleyiciler, Demirkubuz’u Venedik Film Festivali’nde gösterilen ikinci filmi “Masumiyet”le birlikte tanıdı.
Üçüncü filmi olan “Üçüncü Sayfa” ise Türkiye’deki film festivallerinin yanı sıra Locarno ve Rotterdam Film Festivalleri de dâhil olmak üzere Avrupa’da ve çok sayıda film festivalinde gösterildi.

Bu dönemde Zeki Demirkubuz 'Karanlık Üzerine Öyküler' adını verdiği üçlemesinin çekimlerine başladı.
İki filmi, 'Yazgı ve İtiraf' 2002 yılında Cannes Film Festivali'nin “Un Certain Regard” bölümünde gösterildi.
Başrolünü de üstlendiği üçlemenin 'Bekleme Odası' adlı filmini ise 2003 yılında tamamladı.

Zeki Demirkubuz,
2006 yılında “Kader”,
2009 yılında “Kıskanmak” ,
2012 yılında “Yeraltı”,

2015 yılında “Bulantı”,

Ve 2016 yılında “Kor” isimli filmleri çekti.

Nuri Bilge Ceylan fotoğrafçılıktan gelmesi nedeniyle filmlerinde adeta fotoğraf çekerken, Zeki Demirkubuz ise filmlerinde sanki öykü yazmaktadır.
Bize göre; Her İki yönetmenin filmlerinde temel fark budur. Öte yandan her yönetmeni birer semte benzetecek olursak Nuri Bilge Ceylan Beşiktaş ise  Zeki Demirkubuz Taksimdir.

2000  VE SONRASI, AK PARTİLİ YILLAR, ÜNİVERSİTELİ SİNEMACILAR

Aslında 200'li yılların temelini 1999 yılında yaşanan olaylar attı. 1999 yılında neler yaşandığı anlaşılmadan bundan sonraki 18 yıl boyunca neler olduğunu anlamak  pek de mümkün olmaz.
O nedenle biz de olaya buradan bakalım.
15 Şubat 1999 tarihinde PKK Lideri Abdullah Öcalan yakalanarak Türkiye' ye getirildi.

Bu yakalama olayı Ülkede siyasi iklimi birdenbire değiştirdi.

18 Nisan 1999 tarihinde yapılan seçimlerde MHP de meclise girerek 57.Hükümetin ortaklarından biri oldu.

57. Hükümet DSP, ANAP ve MHP Koalisyonundan oluşuyor, Başbakan olarak Sayın Bülent Ecevit görev yapıyordu.

2000'li yılların ilk  başlarındaAmerika Irak'a operasyon yapmayı planladı. Bu operasyona Türkiye'nin de destek vermesini istedi. Fakat Başbakan Bülent Ecevit bu desteği vermedi ve Ülkede fırtınalar kopmaya başladı.
Ekonomik kriz, istifalar, halkın protestoları, Başbakan Ecevit'in sağlık sorunları, Dönemin Cumhurbaşkanı Sayın A. Necdet Sezer ile Başbakan Ecevit'in kameralar önünde tartışması bardağı iyice taşırdı.

Son istifalarla milletvekili sayısı 276'nın, yani salt çoğunluğun altına düşen 57. Koalisyon Hükümeti Devlet Bahçeli'nin isteği üzerine 3 Kasım'ı 2002 tarihinde erken seçim yapma kararı aldı.

3 Kasım 2002 Seçimleri ve Recep Tayyip Erdoğan
AK Parti, 3 Kasım 2002 yılında Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında ilk olarak katıldığı genel seçimlerde yüzde 34,28 oy oranıyla tek başına iktidara geldi.

Hala Cumhurbaşkanı olarak görevine devam eden Sayın Recep  Tayyip Erdoğan  girdiği ilk seçimden bugüne hiçbir seçimi kaybetmedi. Ülkeyi tek başına yöneten Sayın Erdoğan 16 yıldır tek başına iktidar olan tek lider olarak tarihe geçti.

15 Temmuz 2016 yılında Fetö tarafından Ülke ciddi bir saldırıya uğradı.Bu darbe girişimi de başta hükümet, muhalefet ve halkın canı pahasına direnciyle atlatıldı.
Başta ordu olmak üzere hemen hemen her kurumdan çok sayıda görevden alma, yargılama, mahkeme, hapishane olayları yaşandı, yaşanıyor.
Şu günlerde Suriye'de terör örgütüyle savaşan Ülke bu zorlu dönemde aynı zamanda 2019 yılında yapacağı yeni bir seçime hazırlanıyor.

Recep  Tayyip Erdoğan kimdir?

Aslen Rizeli olan Sayın Recep Tayyip Erdoğan, 26 Şubat 1954'te İstanbul'da doğdu. 1965 yılında Kasımpaşa Piyale İlkokulu'ndan, 1973 yılında ise İstanbul İmam Hatip Lisesi'nden mezun oldu.Fark dersleri sınavını vererek Eyüp Lisesi'nden de diploma aldı.
Üniversiteyi Marmara Üniversitesi İktisadî ve Ticarî Bilimler Fakültesi'nde okuyan Erdoğan, bu okuldan 1981 yılında mezun oldu.

27 Mart 1994 yerel seçimlerinde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen Sayın Recep Tayyip Erdoğan  14 Ağustos 2001'de arkadaşlarıyla birlikte Adalet ve Kalkınma Partisi'ni (AK Parti) kurdu.

9 Mart 2003'te Siirt İl'i milletvekili yenileme seçimine katıldı. Bu seçimde oyların yüzde 85'ini aldı ve  22. Dönem Siirt Milletvekili olarak parlamentoya girdi.

15 Mart 2003 tarihinde Başbakanlık görevini üstlenen Sayın Recep Tayyip Erdoğan, 10 Ağustos 2014 Pazar günü halkın oyları ile 12. Cumhurbaşkanı seçildi.

Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan evli ve 4 çocuk babasıdır.

'2000’li yıllardan sonra Türk sinemasında bariz bir değişim yaşanmaya başlamıştır. Artık sinemadaki tip ve karakterler Yeşilçam’dan farklıdır.

Belli bir iyi  belli bir çıkış ve belli bir ideal tipin aksine yeni sinemada hiçbir ideal tip ve model bulunmamaktadır.

Kadın imgesi değişmiştir ve artık erkek egemen bir gözle oluşturulan, erkeğe bağlı iyi kadın kötü kadın kalıpları yerine kendi ayakları üzerinde durabilen, biraz daha feminist, kadın gözüyle oluşturulmuş bir kadın söz konusudur.

Yine yönetmenin kendini özgürce ifade edebildiği, eski kalıp ifade ve temalardan uzak bir yönetmen sineması oluşmuştur. Öte yandan bu yeni sinema ortaya çıktığı dönemden günümüze önemli mesafeler kat etmiştir. Öncelikle 2000’li yıllarda 80’li ve 90’lı yıllara nazaran yerli sinemaya olan ilgi ciddi oranda artmıştır.'
(Zeynep SEVİNÇ)

Türk sineması 1990 yıllarının ardından 2000'li  yıllarda adeta tekrar altın yıllarını yaşamaya başladı. Bu başarıda elbette sinemaya yapılan devlet desteği de önemli bir yer tutarken yapılan filmlerdeki teknolojik kalite, iyi oyunculuk, iyi senaryo, iyi ışık gibi ögeler de ön plana çıkmaktadır.
Ve artık bu dönemde çoğu üniversite mezunu, işini ve dünya sinemasını iyi bilen kişileri de unutmamak lazım.

Bu dönemde pek çok filmin yanısıra özellikle  (BKM)  Beşiktaş Kültür Merkezi'nin yapıtları da çok değer kattı.

2000  yılında sinema salonu sayısı 284 iken 2012 yılında bu sayı 567'ye çıkmıştır. Günümüzde artan AVM'ler sayesinde sinema salonu sayısı daha da artmıştır. Çünkü AVM işletmeleri sinema yoluyla daha çok müşteri çekmeyi hedeflemektedir.

BKM;  'Vizontele', 'Gora', 'Kelebeğin Rüyası', 'Organize İşler', 'Düğün Dernek', 'Beynelmilel', 'Eyvah Eyvah', 'Ekşi Elmalar', 'Gergedan Mevsimi' gibi güçlü filmlere imza attı.

Bu bölümde Yılmaz Erdoğan hem senarist, hem oyuncu hem de yönetmen olarak ön plana çıktı.

Cem Yılmaz kendine has filmleri ile rekorlar kırarken, Şahan Gökbakar 'Recep İvedik' serisi ile Şafak Sezer 'Kolpaçino' serisi ile, Ata Demirer 'Eyvah Eyvah' serisi ile, Ferhan Şensoy 'Pardon', Yeşim Ustaoğlu  ödüllü filmleri ile, Çağan Irmak, Yüksel Aksu,Uğur Yücel, Fatih Akın, Yavuz Turgul, Serdar Akar, Reha Erdem, Mahsun Kırmızıgül  gibi yönetmenler çektikleri filmler ile  seyirciyi sinemaya bağladı.

Bu yıllarda Yazar ve oyuncu Gülse Birsel'in, 'Aile Arasında' isimli filmi 5 Milyon izleyici sayısını yakalamış ve Gülse Birsel tarihte ilk defa 5 Milyon seyirci sayısını yakalayan ilk kadın olmuştur.

'Öncelikle 2000’li yıllarda izlenme oranını arttırmak için filmlerde genellikle TV’de popüler olan tanınmış yüzler kullanılmaya çalışılmıştır. Özellikle Asmalı Konak ile başlayan TV dizilerinin sinemaya uyarlanması işi son dönemde daha da artış göstermiştir ve seyirci de tanınmış yüzlerin yer aldığı filmlere daha yoğun katılım göstermektedir.

Tüm bunlar bağlamında şu söylenebilir ki; bu artışta belki de en önemli etkenlerden biri televizyon-sinema ilişkisi ve “Popüler Kültür” algısıdır.En çok izlenen yerli filmlere baktığımızda daha önce televizyondan tanınan popüler kişilerin yapımları ya da tanınmış, popüler oyuncuların kullanıldığı filmler olduğu görülecektir.
Örneğin Şahan Gökbakar, Cem Yılmaz, Yılmaz Erdoğan ve Ata Demirer çeşitli TV programları ve tiplemeleriyle tanınan kişilerdir.

Doğal olarak bu kişilerin popülaritesi onları izlenir kılmakta ve herhangi bir reklama ihtiyaç duymadan seyirciyi kendilerine çekmektedirler.

Ayrıca çekilen filmlerin televizyonda reklamlarının yapılması ve tanınan oyuncuların kullanılması da seyirci sayısını arttıran önemli etkenlerdendir.'

(Zeynep SEVİNÇ)

https://mustafacatikkas.blogspot.com.tr/2018/02/turk-sinema-tarihi-kotuler.html